پس از حمله‌های ۱۱ سپتامبر شبکه القاعده به برج‌های دو قلوی سازمان تجارت جهانی در نیویورک که به کشته شدن بیش از دو هزار تن انجامید، آمریکا در سال ۲۰۰۱ در راس ائتلافی جهانی به افغانستان حمله کرد و به‌صورت برق‌آسا توانست رژیم طالبان را، که از سپردن اسامه بن‌لادن، رهبر شبکه القاعده، به آمریکا خودداری کرده بود، سرنگون کند.  

سرنگونی دوره نخست رژیم طالبان و حضور آمریکا در افغانستان باعث امیدواری زیاد شهروندان افغانستان به باز شدن فصل جدید حکومت‌داری دموکراتیک، بازسازی، و توسعه شد. همه انتظار داشتند که آمریکا پس از شکست‌دادن طالبان «معجزه» کند. اما بر‌خلاف انتظار، جنگ و شورشگری طالبان روزبه‌روز شدت گرفت و در نهایت، طالبان توانستند در اوت ۲۰۲۱ دوباره بر افغانستان حاکم شوند.

تاریخ در غزه در حال تکرار است. پس از حمله هفتم اکتبر گروه حماس به اسرائیل و به‌دنبال آن هجوم گسترده زمینی و هوایی اسرائیل به غزه، اکنون سناریوی پس از جنگ در غزه در حال بررسی است: پاک‌سازی (نابودسازی) قومی تمام‌عیار یا تغییر رژیم.

گمانه‌زنی بر این است که ارتش اسرائیل در غزه پیروز و بر جمعیت ۲.۳ میلیون نفری این منطقه مسلط خواهد شد و به‌زودی با همان انتظارات پیش‌گفته برای بازسازی و استقرار دولت پس از حماس روبه‌رو خواهد شد که آمریکا پس از شکست دادن طالبان در ۲۰۰۱ با آن‌ها مواجه شد.

جان بی آلترمن، از مرکز مطالعات استراتژیک، در پاسخ به پرسش دیلی ادیتوریال در مورد اینکه حکومت غزه پس از حماس چه شکلی خواهد داشت، گفت: «ممکن است مستلزم نظارت بیشتر تشکیلات خودگردان فلسطین مستقر در رام‌الله، نوعی حکومت محلی جدید، حکومت‌داری تحت قیمومیت ارتش اسرائیل یا شاید ائتلافی از کشورهای عربی باشد.» 

«رویکرد آمریکا در افغانستان پس از طالبان» باید به‌عنوان مطالعه موردی محور توجه اسرائیل قرار گیرد. در صورت سرنگونی حماس، اسرائیل نباید همان رویکرد را تکرار کند. برخی از شهروندان افغان حامد کرزی، رئیس‌جمهوری افغانستان پس از سرنگونی رژیم طالبان، و اشرف غنی جانشین او را «دست‌نشانده‌های ضعیف» آمریکا و خارجی‌های استثمارگر می‌دانند. رژیم طالبان نیز با استفاده از تبلیغات گسترده در مورد «اشغال» افغانستان به‌دست آمریکا و حمایتش از حکومت «دست‌نشانده»، از شهروندان افغانستان برای جنگ سربازگیری کرد. از سوی دیگر، هزینه جنگ افغانستان برای آمریکا بسیار زیاد بود. طی دو دهه حضور آمریکا در افغانستان، بیش از دو هزار سرباز آمریکایی کشته شدند. همچنین به‌رغم صرف هزینه دو تریلیون دلاری در جنگ افغانستان، طالبان سرانجام توانستند جمهوری مورد حمایت آمریکا را سرنگون کنند و بر افغانستان حاکم شوند.  

بذر خروج آمریکا از کابل در اوت ۲۰۲۱ با چند تصمیم «فاجعه‌بار» دولت جورج بوش در نخستین ماه‌های فروپاشی رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱ کاشته شد. و شاید اسرائیل هم در غزه همین اشتباه را تکرار کند.  

دیلی ادیتوریال نوشت که نخستین اشتباه «بزرگ» آمریکا در کنفرانس بن در نوامبر ۲۰۰۱ بود که به ائتلاف شمال به‌رهبری نیروهای مجاهدین اجازه داده شد بیشترین شمار نمایندگان را در حکومت جدید افغانستان داشته باشند. ائتلاف شمال متحد آمریکا در جنگ با طالبان بود و فقط در برابر حامیان آمریکایی‌اش پاسخگو بود. دیلی ادیتوریال نوشت جنگ‌سالارانی که به خشونت و «فساد» متهم بودند در مقام‌های بلندپایه هیئت وزیران و فرمانداری استان‌ها گمارده و طالبان کاملا حذف شدند.  

نیروهای طالبان را، که پیش از حمله‌های ۱۱ سپتامبر بیشتر از ۹۰درصد خاک افغانستان را زیر سلطه داشتند، زیر پوشش سیاست «طالبان‌زدایی» از زندگی عمومی و حکومت‌داری کنار گذاشتند. نیروهای طالبان به پاکستان فرار کردند و در آنجا نیرو و امکانات برای سازمان‌دهی مجدد فراهم کردند.   

دیلی ادیتوریال به گزینش حامد کرزی در مقام ریاست دولت موقت افغانستان و سپس ریاست‌جمهوری منتخب از طریق آرای عمومی نیز پرداخته است. این نشریه نوشته است که کرزی انتخاب «بدی» برای رهبری افغانستان نبوده است.

از سویی نیز، با گزینش کرزی در لویه‌‌جرگه، شورای قبیله‌ای-سنتی، به مقام رئیس دولت موقت افغانستان، بار دیگر طالبان- بزرگ‌ترین گروه ایدئولوژیک- کنار گذاشته شد. آمریکا به محمد ظاهر شاه، پادشاه اکنون فقید افغانستان، اجازه نداد به‌عنوان رهبر کشور قد علم کند. زمانی که او تلاش کرد ائتلافی بزرگ شکل دهد، زلمی خلیل‌زاد، فرستاده آمریکا در افغانستان، او را متقاعد کرد که دست از تلاش برای بازگشت به قدرت بردارد. این اقدام‌ها باعث شد که طالبان و برخی از گروه‌های پشتون به این باور برسند که دولت بوش نمی‌خواهد آن‌ها در قدرت باشند.

با وجود این، حکومت مورد حمایت آمریکا و غرب در افغانستان مرتکب اشتباه‌های زیادی شد. به همین دلیل، طالبان توانستند نیروهایشان را منسجم کنند و در ضمن، دستگاه دیپلماسی‌شان را نیز فعال نگه‌ دارند. طالبان پس از مذاکرات طولانی با آمریکا، در ۲۹ فوریه ۲۰۲۰ توافق دوحه را امضا کردند که جدول زمانی خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را مشخص کرد.

یکی از درس‌های مهم افغانستان برای اسرائیل در مورد تغییر رژیم این است که در صورتی که اسرائیل بخواهد حکومت مورد حمایتش را به غزه تحمیل کند، نخست باعث سلب حق رای بخش زیادی از مردم خواهد شد. در نتیجه، رهبری آن حکومت آینده در غزه با مشکل مواجه می‌شود. حماس‌زدایی به همان اندازه طالبان‌زدایی در افغانستان و بعث‌‌زدایی در عراق خطرناک است.

درس دیگر نیز به نوشته دیلی‌ادیتوریال، این است که دموکراسی‌ای که در آن بیگانگان انگشت خود را روی کفه ترازو نگه‌ دارند مشکل‌آفرین است، هرچند بعید به نظر می‌رسد که اسرائیل خواهان گسترش دموکراسی در سرزمین‌های اشغالی باشد.